وقتی مظفرالدینشاه دستور کاهش عوارض صادرات داد
به مناسبت روز ملی صادرات (۲۹ مهرماه)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پانزدهمین شماره از مجموعه رویدادهای «در قاب یک سند» از فرمان تاریخی مظفرالدینشاه قاجار درباره تغییر تعرفه حقوق گمرکی کالاهای وارداتی و صادراتی رونمایی کرد؛ فرمانی که در زمان خود یکی از نخستین گامهای جدی برای اصلاح نظام تجارت خارجی کشور محسوب میشد.

سند مورد اشاره با عنوان «فرمان مظفرالدینشاه در مورد تغییر و تبدیل تعرفه حقوق گمرکی مالالتجاره وارده و صادره» در ۲۰ شوال ۱۳۲۰ قمری (۲۹ دی ۱۲۸۱ شمسی) صادر و از ۱۵ ذیقعده همان سال (۲۳ بهمن ۱۲۸۱) لازمالاجرا اعلام شد. این فرمان به پیشنهاد اتابک اعظم و در پی چهار سال بررسی مستمر در دستگاه گمرک صادر گردید و به تعبیر پژوهشگران، نقطه عطفی در سیاست اقتصادی دوران قاجار به شمار میآید.
در متن فرمان آمده است که نظام پیشین تعرفهها (مصوب ۱۲۴۶ قمری) منسوخ میشود و چارچوب تازهای با هدف حمایت از صادرات، کاهش فشار بر مواد اولیه و نیازهای عمومی و کنترل واردات کالاهای تجملی برقرار خواهد شد. مهمترین اقدام در این چارچوب، لغو دریافت مبلغ «بیستودو شاهی» در سرحدات و معافیت گروهی از اقلام صادراتی ایرانی از عوارض گمرکی بود؛ اقلامی چون قالی و منسوجات، پشم و پنبه، خشکبار، صمغ، رنگهای نباتی، موم، عسل و مصنوعات چرمی.
در بخش واردات، مایحتاج اساسی مردم ازجمله دام، گندم، جو، ارزن، گوشت و حبوبات بههمراه مواد اولیه صنایع داخلی از پرداخت عوارض معاف شدند. در مقابل، کالاهای لوکس و غیرضروری با افزایش تعرفه گمرکی مواجه شدند تا توازن درآمدی حفظ شود.
در بندهای پایانی فرمان، شاه با دستخط خود خطاب به اتابک اعظم دستور اجرای فوری مفاد را صادر و فرمان را با مهر سلطنتی مظفرالدینشاه تأیید کرده است. به گفته کارشناسان، این سند بیانگر نخستین تلاش نظاممند برای تنظیم تعادل میان صادرات و واردات و آغاز نوعی رویکرد حمایتی نسبت به تولید داخلی محسوب میشود.
فرمان مذکور با شماره ثبت ۲۳۲۲۸-۲۹۶ در گنجینه آرشیو ملی ایران نگهداری میشود و امسال در قالب رویداد ملی «در قاب یک سند» به نمایش درآمده است.
ارسال نظر