پس از حذف ارز ترجیحی، بسیاری از اقتصاددانان آثار مخرب این اقدام دولت را مورد نقد قرار دادند. اقدام ناگهانی دولت و راهکار موقتی برای جبران آن در نظر گرفته شد. یارانه جنجال‌های بسیاری را به دنبال داشت. عده ای معترض هستند که اگر ارز ترجیحی تنها برای تغذیه دام و طیور بود، چرا باید تمامی کالاها حتی اقلام بی‌ربط نیز گران شوند؟ یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس منتقد دولت پیرامون سوء استفاده ها، فسادهای مالی گسترده حذف ارز ترجیحی و عدم کفاف میزان یارانه نقدی با قیمت ها شد. بحث دیگری که اعتراض عامه مردم را برانگیخت، عدم سازگاری مبلغ یارانه نقدی دولت با میزان تورم سرسام آور است. برای بررسی این موضوعات و اثرات مخرب حذف نابهنگام ارز ترجیحی بر اقتصاد کشور با آلبرت بغزیان اقتصاددان، گفتگو کردیم. با گسترش نیوز همراه باشید.

آلبرت-بغزیان

حذف ارز ترجیحی اقتصاد را سرطانی کرد!

بغزیان در ابتدا تاثیر حذف ارز ترجیحی بر معیشت مردم را بی فایده دانست و اظهار کرد: در حال حاضر بررسی موثر بودن یا نبودن این تغییر، فرقی به حال مردم نمی کند. اقتصاد ما سرطانی شده است. گرانی ها و تبعات حاصل از حذف ارز ترجیحی به واسطه صحبت های وزیر اقتصاد بود. پیش از این نیز وزیر حذف ارز دولتی را اتفاق خاصی ندانست. وزیر اقتصاد معتقد بود که هیچ بخشی از ارز نیمایی در کشور استفاده نمی کرد. تمامی اجناس به قیمت‌های آزاد به فروخته می‌شد. در واقع برنامه تقویت سیستم اقتصادی با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، به بن‌بست خورد و هر چه تلاش کنیم، بهره‌وری لازم در اقتصاد ایجاد نمی‌شود. رییس جمهور نیز حذف آن را بی اثر تلقی کرد. دولت مدعی است که حذف ارز ترجیحی روی چند قلم کالای اساسی اثرگذار است که آن‌ها تبعات منفی ندارند.

 

لازمه حذف تدریجی ارز ترجیحی، نظارت صحیح بر قیمت‌ها

بغزیان ادامه داد: رییس جمهور برای افزایش قیمت ناچیز چند قلم کالا  پیش‌بینی‌های لازم را کرده بود. او مدعی بود این افزایش قیمت با یارانه نقدی جبران می‌شود. درست در همان شب افزایش قیمت‌‌ها رخ داد. در نتیجه برقراری و حذف ناگهانی ارز دولتی اشتباه بود. ارز را به تدریج باید حذف کرد.  اگر قرار ارز ۴۰۰۰ تومانی به ۸۰۰۰ تومان تبدیل شود آیا مشکلی در زندگی مردم به وجود می‌آید یا نه؟ اثرات تغییر در ارز را می توان به صورت تدریجی مشاهده کرد. اگر دیدیم اقتصاد را دچار مشکل می‌کند، ارز را به همان روال سابق برگردانیم. دولت تبعات حذف ناگهانی ارز نیمایی را نمی‌دانست و یا بسیار خوشبین بود، حداقل باید نظارت بر قیمت‌ها را قوی‌تر می‌کردند.

بغزیان با اشاره به عدم تاثیر مثبت بازگردان ارز ترجیحی به روال قبل بیان کرد: اکنون اثر مخرب خود را بر اقتصاد گذاشته و عده‌ای مجدد از نبود آن سواستفاده می‌کنند. زمانی که باید ارز ۴۲۰۰ تومانی را با نظارت قوی‌تر از سوی بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و گمرک به کالاها اختصاص میدادیم و شاهد اثرش بر اقتصاد و سفره‌های مردم بودیم، گذشته است. اکنون باید منتظر تبعات ناشی از آن و بهانه‌هایی باشیم که برای افزایش قیمت‌ها ایجاد می‌کند.

بیسکوییت مادر هم لوکس شد

بغزیان تاثیر حذف ارز ترجیحی بر کالاهای غیراساسی و لوکس را نیز غیر قابل انکار دانست و خاطرنشان کرد: دولت شاید افزایش قیمت تخم مرغ، گوشت و روغن را جبران کند اما کنترل افزایش سایر اقلام مانند بیسکوییت، شکلات، کیک و خوراکی‌های فانتزی از این قبیل بسیار دشوار است. به هر حال ماده اولیه این اقلام خوراکی از مواد غذایی یادشده است و دولت نمی تواند کنترل قیمت‌ آن‌ها را به دست بگیرد. در حال حاضر چیپس و بیسکوییت هم قیمت گوشت شده‌اند! بیسکوییت مادر یک زمان کمترین خوراکی بود اما الان کالایی لوکس شده است.

خوشبینی دولت کار دستش داد!

این اقتصاددان افزود: خوشبینی دولت جای تعجب دارد. ماست و نوشیدنی‌ها جز یارانه‌ها نبودند. قرار بود گرانی اقلام مرتبط به ارز ترجیحی مانند مرغ و تخم‌مرغ را شاهد باشیم اما لنت ترمز خودرو هم تحت تاثیر آن قرار گرفت. هیچ کسی حاضر نیست از رشد قیمت مرغ و تخم‌مرغ عقب بماند!

پیشتازی تورم از یارانه‌ای که ثابت ماند

آلبرت بغزیان، در تحلیل این موضوع که چرا یارانه نقدی کفاف قدرت خرید مردم را نمی‌دهد بیان کرد: زمانی که یارانه ۴۴ و ۵۰۰ هزار تومانی برقرار شد، می‌توانست مقداری از تورم را جبران کند. این مبلغ حدود ۱۲ دلار بود و نرخ ارز آنچنان بالا نرفته بود. به همان قیمت ثابت ماند اما پس از مدتی یارانه ثابت ماند و قیمت دلار صعودی شد. این موضوع درباره ارز ترجیحی نیز صادق است. یعنی اگر قرار، میزان یارانه ثابت بماند و پس از مدت کوتاهی با تورم ۳۰ درصدی، بازار خرید از بین برود،  سفره‌های مردم هر روز کوچکتر می‌شود. اگر دلار نیز گران‌تر شود مزیدی بر علت خواهد شد.

تکلیف کالابرگ هنوز مشخص نیست

او راهکار مقابله با تورم حاصل از حذف ارز نیمایی را یارانه کالایی دانست و مطرح کرد: اگر مقدار مشخص کالایی اعلام شود و به افراد بگویند به جای پول کالا تحویل بگیرند معقول‌تر به‌ نظر می‌آید. از سوی همچنان مشخص نیست، کوپن الکترونیکی یعنی چه؟ مقدار کالا را خود مردم پرداخت می‌کنند و پس از آن دولت مابه‌التفاوت آن را می‌پردازد؟ اگر به اینگونه باشد قیمت کالاها رها می‌شوند. برای مثال اگر قیمت یک شانه تخم‌مرغ به صورت آزاد صدهزار تومان باشد و به صورت کوپن به مردم داده شود، باز هم آن میزان نیز جواب مصرف خانوار را نمی‌دهد و مجدد باید به صورت آزاد تهیه کنند. در واقع اگر دولت به مقدار کافی کالای اساسی ارائه می‌کرد، مناسب بود اما رقمی که دولت در نظر گرفته صرفا برای زنده‌ماندن است. اگر خانوارها بیشتر از حد معمول و در حد مهمانی‌ مصرف داشته باشند، این میزان کفاف آن‌ها را نمی‌دهد.

درماندگی دولت از اداره اقتصاد کشور

این اقتصاددان ارائه کالابرگ را با وجود فناوری‌های نوین روز و ادعای پیشرفت در تمامی عرصه‌های تکنولوژی نانو و انرژی هسته‌ای را خلاف شان ایرانی دانست و گفت: کوپنی بودن در حال حاضر در چند کشور جهان مرسوم است؟ اگر کشور ما جز پانزدهمین اقتصاد دنیا است آیا شانزدهمین اقتصاد کوپنی کالاهایشان را توزیع می‌کنند؟ یعنی کشور این حد دولت از تامین درست اقتصاد کشور درمانده شده‌ که می‌خواهد مردم را به کوپن الکترونیکی وابسته کند. شاید در زمان‌های استثنا مانند دوره جنگ این روش مقبول بود اما اکنون در این شرایط قابل قبول نیست. اینکه دولت از نظارت بر قیمت‌ها عاجز مانده و نمی‌خواهد نظارت کند عامل طرح چنین برنامه‌هایی است

دولت قبل هم تحریم بود اما کوپن لازم نداشتیم!

او در خاتمه به تحریم‌های سال‌ها پیش اشاره کرد و افزود: کشور ۴ سال پیش هم در تحریم بوده اما برای ارائه کالابرگ احساس نیاز نمیشد. قدرت خرید در آن زمان برای همه مردم بیشتر بود و مردم خودرو و مسکن خود را نیز به راحتی می‌توانستند تامین کنند. این در حالی است که اکنون مردم وام می‌گیرند تا ودیعه مسکن بدهند. مبلغی که سال آینده ارزش آن کاهش می‌یابد. شرایط کشور به نحوی نبود که بخواهیم به چنین وضعی مبتلا شویم و به کوپن الکترونیکی برسیم اما الان که به اینجا رسیدیم یارانه کالایی بهتر از نقدی است چراکه یک ارزش یک کیلو کالا سال بعد هم ثابت می‌ماند اما ارزش پول کاهش پیدا می‌کند.

ارز افزایش قیمت اقتصاد دولت یارانه