میهمان جدید بورس انرژی

اوراق گواهی ظرفیت یکی از ابزارهای مالی جدید است که در بورس انرژی ایران مورد معامله قرار می‌گیرد و پتانسیلی برای تامین برق مورد نیاز واحدهای تولیدی از بورس انرژی به‌شمار می‌رود. 

پس از صندوق پروژه؛ این دومین ابزار مالی جدیدی است که حیات خود را از بورس انرژی ایران آغاز کرده که همین ویژگی به معنی پیش‌گامی این بازار در توسعه بازارهای مالی مورد نیاز در معاملات حوزه انرژی است.

‎حال سوال اینجاست که اوراق گواهی ظرفیت چیست و چه کاربردی دارد.پاسخ به این سوال را می‌توان از یک مثال واقعی آغاز کرد. 

در شرایط فعلی برق در بازار فیزیکی بورس انرژی مورد معامله قرار می‌گیرد و البته قیمت‌هایی پایین‌‌تر از بهای برق در شبکه سراسری را تجربه می‌کند اگرچه این معاملات برای مصرف‌کنندگان برق با ظرفیت خرید بالای ۵ مگاوات است. 

حال فرض کنیم که این شیوه معامله گسترش یابد و مصرف‌کنندگان بیشتری همچون واحدهای بزرگ تولیدی، شهرک‌های صنعتی و حتی مجتمع‌های بزرگ مسکونی و تجاری به آن بپیوندند و نیروگاه‌ها نیز تمایل بیشتری به این شیوه معامله پیدا کنند چون قبل از تولید مبلغ آن را دریافت کرده و در سررسید به مشتری از مسیر شبکه‌های انتقال تحویل می‌دهند.

‎در این شرایط شبکه سراسری برق که باید نیاز مشتریان خود را تامین کند با یک چالش روبه‌رو خواهد شد. این شرایط جدید موجب خواهد شد تا مشتریانی که به خرید برق به‌صورت مستقیم از نیروگاه‌ها تمایل دارند نیز با مشکل روبه‌رو شوند. 

در این وضعیت و با توجه به تجربیات جهانی قرار بر این شده است که میزانی که مشتریان بزرگ به خرید برق به‌صورت مستقیم از نیروگاه‌ها نیاز دارند و می‌دانند که قصد خرید قطعی دارند، اوراق گواهی ظرفیت خریداری کنند تا تامین نیاز خود را از هم‌اکنون قطعی کنند. نیروگاه‌ها نیز می‌دانند که این میزان ظرفیت خرید در بازار وجود دارد و البته در صورت عدم خرید نیز می‌توانند میزان مازاد را به شبکه برق سراسری تحویل دهند. اوراق گواهی ظرفیت گویی چیزی شبیه به حق انشعاب برق است که با خرید آن می‌توان تا یک رقم حداکثری برق خریداری کرد ولی الزامی برای خرید تا سقف مورد نظر وجود ندارد. 

اوراق گواهی ظرفیت اما امکان داد و ستد مجدد دارد و اگر خریداری این اوراق را خریده باشد ولی در یک بازه زمانی مشخص نیازی به آن نداشته باشد می‌تواند مجددا آن را در بازار به فروش برساند. نیروگاه‌ها نیز می‌توانند برای تولیدات خود در آینده اقدام به عرضه این اوراق کرده تا بازاریابی کافی برای تولیداتشان داشته باشند و همچنین از آن به‌عنوان منبعی برای تامین مالی بهره ببرند. این موارد ساده‌ترین تعریف از اوراق گواهی ظرفیت است اگرچه از پیچیدگی‌های خاص خود نیز برخوردار است.

‎شاید در نگاه اول این اوراق به پیچیدگی‌های بازار برق منتهی شود ولی واقعیت دقیقا عکس آن است. 

بازار برق یکی از پیچیده‌ترین بازارها به‌شمار می‌رود که جایی برای ریسک یا خطا در آن وجود ندارد. 

برق در ابعاد بزرگ نیروگاهی قابل ذخیره‌سازی نیست و عدم مصرف آن می‌تواند نگرانی‌های خاص خود را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر مصرف‌کنندگان بزرگ که اغلب واحدهای صنعتی برجسته همچون صنایع فولاد و پتروشیمی هستند امکانی برای توقف خرید برق ندارند. این مسائل موجب شده تا ادبیات معاملاتی در بازار برق با بازارهای دیگر در تضاد جدی باشد اگرچه این قبیل اوراق یا ابزارهای مالی مشابه می‌تواند پیچیدگی‌ها و ریسک‌های احتمالی در معاملات را به حداقل برساند._{/دنیای اقتصاد}