بزرگ‌ترین واقف فرهنگی ـ تاریخی معاصر ایران+عکس

 سال ۱۲۵۰ خورشیدی بود که حاج حسین ملک، واقف و بنیانگذار کتابخانه و موزه ملی ملک در تهران و در خانواده‌ای اصالتاً تبریزی متولد شد.

حاج حسین‌آقا پسر حاج محمدکاظم ملک‌التجار بازرگان و زمین‌دار بزرگ دوره قاجار بود که همه ثروت پدری را در راه فرهنگ کشور خرج کرد.

حاج‌حسن شیوه زندگی متفاوتی با برادرش داشت و بیشتر اهل شعر و شاعری و سفر بود و به همین جهت نامی از او باقی نماند، اما حاج‌حسین‌آقا همه ثروت پدر را وقف خرید کتاب‌های خطی، چاپ سنگی و سربی کرد و کتابخانه‌ای را ۱۱۶ سال پیش در مشهد راه‌اندازی کرد.

مولاژ حاج حسین آقا در اتاق شخصی اش در موزه ملی ملک

از آنجا که زمین پدری وی در مشهد و نزدیک به ۶۰ هزار هکتار بود برای رسیدگی به زمین‌های پدری مأمور شد تا به خراسان سفر کند و در راه بازگشت زمانی که جوانی ۲۸ ساله بود، میهمان حاکم نیشابور شد و در آنجا با یک نسخه از دیوان ابن‌یمین آشنا شد و آن را خواند و همانجا هم از روی آن نسخه‌برداری کرد.

این نسخه‌برداری تلنگری در زندگی حاج حسین‌آقا بود که باعث شد به سمت خرید کتب و نسخه‌های خطی تمایل پیدا کند. سال ۱۳۰۰ که پدر وی فوت می‌کند، حاج حسین‌آقا کتابخانه را به منزل پدری خود واقع در بین‌الحرمین بازار تهران منتقل می‌کند و تا ۲۰ سال پیش تمامی تشکیلات موزه ملک در خانه پدری بود.

وی پس از آن شروع به جمع‌آوری آثار تاریخی خوشنویسی، لاکی، سند، تمبر و سکه‌های تاریخی کرد و این سکه‌ها به لحاظ تکامل و کیفیت بهترین مجموعه به شمار می‌روند. وی همچنین بیش از ۱۰۰ هزار قطعه تمبر تاریخی را جمع‌آوری کرد و در نهایت در سال ۱۳۱۶ تمامی این آثار را وقف آستان قدس‌رضوی کرد.

اخبار منتشر شده از موقوفات حاج حسن آقا ملک در روزنامه‌های قدیمی

آنچه وقف شد افزون بر هزاران نسخه خطی نفیس یا چاپ سنگی شامل فرش‌ها، لوسترها، مبلمان و تابلو‌های نقاشی بود که او به عنوان لوازم و تجملات زندگی شخصی از آن‌ها استفاده می‌کرد.

طبق وقف نامه، کتابخانه ملی ملک همه روزه به جز تعطیلات برای استفاده عموم باز است، اما «بیرون دادن و بردن کتاب» ممنوع است و کتاب‌ها باید در محل کتابخانه و طبق آداب مترتب بر آن مطالعه شوند.

تا سال ۱۳۷۵ تمامی این مجموعه در خانه پدری وی در بازار تهران بود. وی در سال ۱۳۲۳ و در معامله با شهرداری زمین فعلی موزه ملک را از شهرداری می‌گیرد و پیش‌بینی می‌کند که در آینده کتابخانه از بازار به اینجا منتقل شود.

گفت‌وگوی حاج حسین آقا ملک با یکی از نشریات

سال ۱۳۵۱ که حاج حسین‌آقا فوت می‌کند تولیت موزه در اختیار آستان قدس قرار می‌گیرد. با پیگیری‌های دختر بزرگ حاج حسین‌آقا یعنی عزت‌ملک ملک و همچنین اهتمام تولیت وقت آستان قدس آیت‌الله طبسی مکان فعلی موزه که وزارت خارجه گرفته بود، پس می‌گیرند و سال ۱۳۶۰ شروع به ساخت موزه می‌کنند، ۱۱ سال بعد تمامی آثار از خانه بازار به موزه ملک منتقل می‌شود و این موزه در سال ۷۶ به صورت رسمی افتتاح می‌شود.

موزه ملی ۵ برابر موزه ملک سکه دارد،، اما قابل قیاس با سکه‌های جمع‌آوری شده از سوی حاج حسین‌آقا نیست چرا که شما با تماشای این سکه‌ها یک دور تاریخ ایران را می‌توانید ببینید.

وسایل منزل حاج حسین آقا ملک

سالن تمبر، سالن هنر و زندگی و سالن هزار داستان و سالن کمال‌الملک از دیگر بخش‌های موزه ملک است و از آنجایی که دختر بزرگ حاج حسین‌آقا از لحاظ ظاهر و خلق و خو بسیار شبیه پدر بود ۷ سال پیش یک مجموعه چند میلیاردی را وقف این موزه کرد که به نام خود ایشان یعنی عزت‌ملک در موزه به نمایش گذاشته شده است.

از حاج حسین آقا که بزرگ‌ترین واقف فرهنگی ـ. تاریخی معاصر ایران است پنج دختر به یادگار ماند. خانم‌ها عزتملک، ملکزاده و صدیقه از همسر اولش بانو نوابه قدسیه و خانم‌ها فلورت و رزت دختران او از همسر دومش، زرین خانم بودند که در حال حاضر تنها دختر کوچک او یعنی رزت در قید حیات است و در خارج از کشور زندگی می‌کند.