ترجمه‌ی دیالوگ، اثرگذار و بی‌نقص است

مراسم بررسی و رونمایی از چاپ دوم کتاب دیالوگ؛ نوشته‌ی رابرت مک‌کی و ترجمه‌ی مهتاب صفدری، این مراسم عصر پنج شنبه‌ی گذشته با حضور ایوب آقاخانی، مهتاب صفدری و علی یزدان دوست در سالن مشاهیر مجموعه‌ی تئاتر شهر برگزار شد.

 ایوب آقاخانی؛ نمایشنامه‌نویس و مدرس ادبیات نمایشی درباره‌ی این کتاب تصریح کرد: دیالوگِ رابرت مک‌کی به باور من یکی از کم‌ نقص ترین و خاص ترین کتاب های آموزشی ترجمه شده در ایران است که نمی توان سهم مهتاب صفدری را در برگردانِ دقیق و روان کتاب نادیده گرفت.

وی ادامه داد: رابرت مک‌کی آنقدر نام بزرگ و شناخته شده‌ای است که نیازی به معرفی ندارد و کتاب «داستان» او که درباره‌ی فیلمنامه‌نویسی است، واقعا از پر مراجعه‌ترین آثار کاربردی و عملیاتی در حوزه‌ی آموزش فیلمنامه نویسی است که برای کارورزان و بویژه فیلمنامه‌نویسان تازه کار، راه‌گشاست و بسیاری به آن رجوع می‌کنند.

آقاخانی با اشاره به اینکه جریان کتاب‌خوانی در ایران به مُد وابسته است، گفت: در دوره های مختلف، کتاب هایی پرمخاطب می‌شوند و دست به دست می‌گردند اما به همان سرعت‌هم فراموش می‌شوند و موج خوانده شده‌شان فروکش می‌کند. آنچه در تاریخ می‌ماند، کتاب های درستی است که به شیوه‌ی سنجیده‌ای برای آدم‌های جوینده و نه درگیر مدهای مطالعاتی، نوشته شده و می‌توان رهنمای‌شان باشد.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه فکر می‌کنم کتاب دیالوگ حتی از داستان هم کتاب پرقابلیت‌تری برای راهنمایی نویسندگان است، توضیح داد: اگر نوشتن حرفه‌ی ما باشد و به قول یکی از سطور کتاب، راه‌مان را گم کرده باشیم؛ کتاب دیالوگ حتما راهنمای بسیار خوبی برای ما خواهد بود.

ایوب آقاخانی اضافه کرد: دیالوگ نویسی در ایران یک مسئله‌ی پرچالش است و با وجود اینکه ما افرادی صاحب تاریخ پرتکلم و حرافی هستیم و این در تاریخ ادبیات ما، در ادبیات سیاسی و اجتماعی ما قابل مشاهده است؛ وقتی قرار است شخصیت های مان در روی صحنه و یا پرده‌ی سینما حرف بزنند به مشکل می‌خوریم.

آقاخانی با اشاره به هنر دیالوگ نویسی «کوئنتین تارانتینو» یادآور شد: هنر کسی مثل تارانتینو که تحصیلاتی هم ندارد در دیالوگ نویسی آنچنان قابل توجه که هزاری از تحصیل‌کرده های داخل و خارج رفته‌ی ما نمی‌توانند یک سطرش را بنویسند. از بدبختی ماست که در زندگی‌مان بسیار پرحرفیم و در لحظه‌ای که کاراکتر داستان مان باید با حرف زدن؛ پوست، گوشت، خون داشته باشد و باورپذیر جلوه کند، ناتوان و درمانده می‌شویم.

نویسنده‌ی نمایشنامه‌های «روزهای زرد» و «جنوب از شمال‌غربی» با بیان اینکه ما هرچقدر اندیشه‌های بزرگی داریم در حوزه‌ی ارائه‌ی اندیشه ضعف داریم، تاکید کرد: یکی از ضعف‌های اساسی ادبیات و ادبیات نمایشی ما دیالکتیک آثارمان در حوزه‌ی کلامی است. جالب است که در این کتاب، پاسخ هرآنچه که تاکنون منِ درگیر نوشتن به آن فکر کرده‌ام و یا دچار مسئله شده‌ام وجود دارد و اندک یا مفصل به آن پرداخته شده و این هیجان انگیزترین ویژگی کتاب دیالوگ برای من است.

آقاخانی با یادآوری اینکه کتاب دیالوگ در حالی که حجمی ندارد، کتاب جامع و کاملی در حوزه‌ی دیالوگ نویسی است، تصریح کرد: جامعیت کتاب برای من هیجان انگیز بود و بیش از آن زمانی به وجد آمدم که هیچ جایی مترجم به درک شخصیِ من، گاف نداده است. درکتاب های اینچنین، بویژه در مواردی که مترجم با حوزه‌ی تخصصی مورد بحث کتاب آشنا نیست، بدون وسواس واژه‌ها را به فارسی برمی‌گردانند اما در کتاب دیالوگ این اتفاق نیفتاده است.

وی درباره‌ی ویژگی های ترجمه‌ی مهتاب صفدری، گفت: ترجمه‌ی کتاب بسیار روان است و در جاهایی که کوچک‌ترین علامت سئوالی برای خواننده پیش می‌آید، پانویس دقیق دارد و هیچ کجای اثر به لحاظ ترجمه، غیر قابل فهم و غیرقابل درک نیست و من به فهم خودم و در دنیای شخصی خودم، این ترجمه را بسیار موجه‌تر از ترجمه‌های نظیر برگردان کتاب داستان از دوست صاحب‌جاه مان، محمد گذرآبادی می دانم. چراکه در مواجه با کتاب داستان، مشکلاتی درباره‌ی گزارش ذهنی من به ازای انتخاب‌های گذرآبادی در ترجمه پیش می‌آمد و آنقدر این مسئله جدی بود که در یکی از سفرهایم، نسخه‌ی اصلی کتاب را خریدم.

آقاخانی با اشاره به اینکه وقتی برگردان فارسی یک کتاب پاسخگوی شما نباشد، ناچار به تهیه‌ی نسخه‌ی اصلی می‌شوید، گفت: فکر می‌کنم ترجمه‌ی مهتاب صفدری آن‌قدر دقیق و کم‌نقص است که هیچ وقت نیازی به خرید نسخه‌ی اصلی کتاب دیالوگ وجود نخواهد داشت. مقصود من از دقت مهتاب صفدری در ترجمه‌ی کتاب همین است و وقتی ایشان را اینجا دیدم و دریافتم که جوان هستند، بیشتر به وجد آمدم. امیدوارم خسته نشوند و آثار دیگری را به بازار نشر عرضه کنند.

مهتاب صفدری؛ مترجم کتاب دیالوگ، تصریح کرد: زمانی که کتاب را ترجمه می‌کردم، مواردی را درنظر گرفتم که خیلی دلم خواست مخاطب فرهیخته‌ام متوجه‌شان شود و برای من ارزشمند است که عزیزی مثل ایوب آقاخانی آن‌ها را در ترجمه متوجه شده و به آن اشاره می‌کند.

وی ادامه داد: کتاب دیالوگ، اواسط ۲۰۱۶ و ۱۹ سال پس از کتاب داستان در جهان منتشر شد و رابرت مک‌کی در این بازه‌ی زمانی مشغول جمع‌آوری متریال مورد نیاز کتاب بود. مثال‌های کتاب با دقت و وسواس خاص مک کی از انواع و اقسام فیلم‌ها، تئاترها، سریال‌های تلویزیون و داستان‌هاست و همین ویژگی، درک و کاربری کتاب را آسان‌تر و بیشتر می کند.

صفدری با بیان اینکه خوش اقبال بودم که به فاصله‌ی چندماه از انتشار دیالوگ و همزمان با ترجمه‌ی آن به زبان‌های محتلف؛ نسخه‌ای از آن به‌ دستم رسید، تاکید کرد: من از همان نخستین روزهایی که کتاب به دستم رسید، ترجمه را آغاز کردم و طی صحبت با اعظم کیان افراز؛ مدیر انتشارات افراز، کوشیدم که در کوتاه ترین زمان ممکن بتوانیم کتاب را به مخاطب فارسی زبان ارائه‌کنیم.

علی یزدان دوست، روزنامه‌نگار و نمایشنامه‌نویس هم درباره‌ی ترجمه‌ی کتاب دیالوگ یادآور شد: یکی از ویژگی‌های قابل اشاره‌ی ترجمه‌ی مهتاب صفدری، آشنایی او به حوزه‌ی ادبیات و تئاتر است که در کنار دانستنِ زیرو‌بم‌های زبان انگلیسی، کمک می‌کند تا هیچ‌کجای اثر غیر قابل فهم نماند و مخاطب را از خرید کتاب به لحاظ ترجمه، پشیمان نکند.