ماسک تنفسی وسیله ای پوشیدنی است که افراد را در برابر استنشاق مواد خطرناک و زیان آور از جمله ذرات مانند گرد و غبار و میکروارگانیسم های موجود در هوا و همچنین دودها، بخارها و گازهای خطرناک محافظت می کند. ماسکهای تنفسی تنوعی زیادی دارند و شامل ماسکهای ساده و یکبار مصرف ارزان قیمت تا ماسک های گرانقیمت و چندبار مصرف مثل ماسک گاز می باشند. تمامی ماسکهای تنفسی دارای بخش پوشاننده صورت هستند که بوسیله بندهای پارچه ای (یا نوع دیگر) که در پشت سر قرار میگیرند، نیمه پایینی صورت از جمله بینی و دهان را می پوشانند.

یکی از ساده ترین انواع ماسکها ماسک جراحی یا ماسک پزشکی یا ماسک ساده صورت است که اغلب توسط کارکنان بخش درمان مورد استفاده قرار می گیرد تا آنها را در برابر قطرات مایع یا ذرات معلق در هوا که در اثر عطسه، سرفه و یا حرف زدن بیمار در فضا ایجاد می شود محافظت کند زیرا این ذرات می تواند حاوی میکروبهای بیماریزا باشند. همچنین این ماسکها مانع خروج و پرتاب میکروبها در قطرات مایع یا ذرات معلق در هوا از دهان و بینی کادر درمان می شود. این ماسکها می تواند یک لایه و یا چند لایه باشد و هماندد سایر ماسکها از پارچه های نبافته ساخته می شود. بطور کلی این ماسکها نسبت به ماسکهایی چون ماسک 95 N یا FFP که به دلیل داشتن مواد، شکل و لایه های مختلف و متعدد، محافظت کمتری دارند.

ماسک جراحی 95 N (یا N95 پزشکی) ماسک های هستند که با تأیید سازمان غذا و دارو به مصرف کاربردهای پزشکی و درمانی می رسند. این ماسک ها فقط برای استفاده کارکنان بخش درمان که نیاز به محافظت در برابر مایعات و قطرات موجود در هوا دارند توصیه می شود. این ماسک تنفسی معمولا در بیرون مراکز درمانی کاربرد ندارد اما افرادی که خارج از مراکز درمانی با بیمار در ارتباط مستقیم هستند بهتر است از این نوع ماسک استفاده نمایند.

ماسکهای N95 که دارای لایه های مختلف برای فیلتراسیون یا پالایش بیشتر هستند ممکن است بدون سوپاپ یا سوپاپدار باشند. سوپاپ یک بخش پلاستیکی معمولا گرد و رنگی است که باعث خروج هوای بازدمی می شود و خیلی از مردم آن را به اشتباه فیلتر می شناسند در صورتیکه کل پارچه و موادی که در ساخت انواع ماسک بکار می رود نقش فیلترکنندگی دارد. تنفس با ماسکهای جراحی N95 به دلیل استانداردهای مقاومتی و فیلتراسیون بالا دشوارتر است، همچنین ممکن است برخی کارکنان از گرمای ایجادشده در زیر ماسک گله مند باشند. میزان محافظت ماسک های N95 سوپاپدار به اندازه ماسکهای N95 جراحی بدون سوپاپ نیست. همانطور که اشاره شد وجود سوپاپ، تنفس را تسهیل میکند و دما را کاهش میدهد، اما محافظت نیز کاهش می یابد.

معمولا بر اساس کارایی پلایش انجام شده توسط ماسک آنها را طبقه بندی می کنند. دو طبقه بندی رایج براساس استانداردهای آمریکایی و اروپایی مرسوم است. ماسک های جراحی بر اساس استاندارد آمریکایی (NIOSH) به سه گروه عمده N95، N99 و N100 تقسیم می شوند که در جدول زیر میزان پلایش هر گروه آورده شده است.

Untitled

و بر اساس استاندارد اروپایی (EN149) ماسکهای تنفسی به سه دسته FFP1، FFP2 و FFP3 تقسیم می شوند که در جدول زیر میزان پالایش انجام شده هر دسته آورده شده است.

Untitled1

در پی شیوع بیماری کرونا استفاده از ماسکها در جامعه بسیار مورد استفاده قرار گرفت اما متاسفانه بسیاری افراد نکات بهداشتی مربوط به استفاده از ماسک را رعایت نمی کنند. ماسک های بهداشتی باید طبق شیوه مصرفی که برای آنها تعیین شده مورد استفاده قرار بگیرند و نمی‌توان استفاده مستمر از آنها داشت. ماسک‌های پارچه ای و سه لایه جراحی باید نهایتا دو تا سه ساعت استفاده شده و بعد از این مدت بصورت بهداشتی دفع شود. در خصوص استفاده از ماسک های N95 هم مدت استفاده از این ماسک ها نهایتا 24 ساعت است و بعد از این مدت استفاده باید دور انداخته شوند و یا به روشهای استانداردی که وجود دارد آنها را دوبار عاری از میکروب کرد و مورد استفاده مجدد قرار داد.

عدم رعایت صحیح و مدت استاندارد استفاده از ماسک می تواند موجب تشدید آلودگی توسط خود ماسک می‌شود. ماسک‌های استفاده شده با تنفس و بزاق فرد در تماس هستند و از طرف دیگر با آلودگی های محیطی و میکروبی و ویروس و گرد و خاک تماس دارند، بنابراین با گذشت مدت استاندارد مصرف آنها عملا به کانون آلودگی تبدیل می‌شوند.

ماسک های استفاده نشده باید داخل بسته های بهداشتی یا داخل پلاستیک(نایلون) تمیز گذاشته و سپس در محیط یا داخل کیف قرار بگیرند. باید در نگهداری بهداشتی ماسک‌ها دقت شود و ماسک‌های استفاده شده و یا نشده را همینطور داخل کیف و یا جیب لباس و بدون محافظ در محیط قرار ندهیم.

مطابق دستورالعمل های منتشر شده سازمان جهانی بهداشت افراد بیمار و یا مشکوک ضرورتا باید از ماسک استفاده کنند و استفاده از ماسک جهت پیشگیری در افراد سالم بسیار توصیه شده است. در چنین مواردی استفاده از ماسکهای ساده یا همان ماسک جراحی یا پزشکی کفایت می کند. استفاده از ماسک N95 یا FFP2، فقط برای افرادی که با بیماران مبتلا به کروناویروس مواجهه دارند و همچنین کادر درمانی بیمارستان ها و مراکز بهداشتی و درمانی، توصیه می شود. استفاده از این نوع ماسک ها برای افراد عادی توصیه نمی شود.

در صورت استفاده از ماسک، باید از قرار گرفتن کامل ماسک بر روی دهان و بینی به طوری که هیچ نفوذی از اطراف نداشته باشد، مطمئن شد و آن را از لحاظ مناسب بودن اندازه و پوشش کامل بینی و دهان و تنفس بدون نشت از اطراف چک کرد. در صورت عدم رعایت نکات فوق استفاده از ماسک می تواند باعث در معرض قرار گرفتن بیشتر فرد و احتمال خطر بیشتر شود.

هنگام برداشتن ماسک از روی صورت، دست نباید با قسمت جلویی ماسک در تماس باشد و باید ماسک از بخش پشتی آن از روی صورت برداشته شود. پس از برداشتن ماسک از روی صورت فورا ماسک را در یک سطل پسماند درب دار دور بیاندازید و دست ها را با آب و صابون مایع و یا مواد ضدعفونی کننده با پایه الکلی مناسب (60 الی 70 درصد) به مدت حداقل 20 ثانیه تمیز و شسته شود.

باید از ماسک ها فقط یک بار استفاده شود و از ماسکی که قبلا استفاده شده، دوباره استفاده نشود. زمانی که ماسک خیس شده یا نفس کشیدن در آن سخت شده بایدماسک تعویض شود.

لازم به ذکر است بقیه ماسک‌ها مانند ماسک‌های پارچه‌ای (منظور پارچه های بافته شده است) مورد ارزیابی دقیق قرار نگرفته‌اند با این حال بسیاری از متخصصان بر این باورند که ماسک‌های پارچه‌ای تاثیری در جلوگیری از نفوذ ویروس به داخل بدن یا خروج آن به بیرون بدن ندارند.