قیمت ارز چگونه تعیین می‌شود؟ - قسمت چهارم
ناصر بزرگمهر
به نام او که هرچه بخواهد همان می‌شود
در شماره‌های گذشته به موضوع برابری ریال باسنت اشاره کردم و نوشتم که چرا هر صد ریال ما با یک یورو یا دلار برابر نیست؟ و توضیح مختصری دادم که ارز چیست؟ و به موضوع دلار آمریکا و چگونگی شکل گرفتن آن در جایگاه بین‌المللی اشاره شد و گفتم که قدرت واقعی دلار مربوط به ارتباط آن با تحریم‌ها است. واشنگتن از دلار به‌عنوان اسلحه پرداخت استفاده می‌کند. هنگامی‌که قدرت دلار با دسترسی آمریکا به اطلاعات تراکنش‌های سوئیفت ترکیب می‌شود، آمریکا کنترل فوق‌العاده‌ای بر فعالیت‌های اقتصادی جهانی پیدا می‌کند، داشتن اطلاعات سوئیفت این امکان را به آمریکا داده است که از هرگونه معاملات در دنیا آگاه شده و بتواند ردیابی نماید، به همین دلیل هم کشورهای چین، روسیه و اخیراً اتحادیه اروپا حرکت به سمت سیستم ذخیره ارزی جایگزین دلار را آغاز کرده‌اند،تا خود را از زیر بار نگاه اطلاعاتی آمریکا رها سازند.
تحریم‌ها می‌توانند اشخاص، بنگاه‌ها، سازمان‌ها و یا تمام یک کشور را در برگیرند و در مرحله بعد، دسترسی ناقضان تحریم به سیستم‌های مالی را قطع کنند. هرگونه تراکنشی در جهان که با استفاده از دلار صورت می‌گیرد باید طبق مقررات و تحریم‌های آمریکا انجام شود. زیرا امروزه در معاملات بزرگ کشورها امکان جابجایی پول نقد وجود ندارد و همین مسئله باعث شده آمریکا حتی بر روی کار طرف ثالث با تحریم شدگان نیز کنترل داشته باشد و آن را محدود یا قطع کند.
ریسک نقض تحریم‌ها کاملاً واقعی است،بانک‌هایی به خاطر معامله با کشورهای کوبا، ایران و سودان جریمه شدند. بانک‌های " اچ اس بی سی"، " کومرتس بانک"، "استاندارد چارترد" و "کلیر استریم" نیز جریمه‌های مشابهی را تجربه کرده‌اند.
در درجه بعدی تحریم‌ها، تأمین مالی را برای تحریم شده بسیار دشوار می‌کند. بسیاری از شرکت‌ها درنهایت ناچار به پرداخت جریمه به‌طرف آمریکایی شدند تا از تحریم‌ها خارج شوند و دسترسی آن‌ها به‌نظام مالی بین‌المللی برقرار شود. موضوع اطلاعات آمریکا و تسلط به سوئیفت موضوع ساده‌ای در سیستم پولی دنیا نیست، سازوکاری که فنّاوری و قراردادهای بین‌المللی در طول چند دهه به وجود آورده است، امکان حذف آن را در کوتاه‌مدت ایجاد نمی‌کند.
تفاوت ارزها و و توانمندی کشورها و نگاه دولت ها ، مهمترین بحث چگونگی تعیین قیمت ارز در جهان می باشد، در سال ۱۹۴۴ نمایندگانی از ۴۴ کشور در شهر (بریتون وودز) ایالت نیو همپشایر باهم دیدار کردند تا سیستمی را برای معاملات خارجی ایجاد کنند که به ضرر هیچ کشوری نباشد. تصمیم گرفته شد که ارزهای جهانی نباید روی طلا استوار باشند اما می‌توانند به دلار که به طلا مربوط می‌شد متصل شوند. توافق شد که دلار ارز ذخیره جهانی باشد.
این توافق که با قرارداد (بریتون وودز) آن را می‌شناسند در آن توافق شد تا بانک‌های مرکزی نرخ ثابتی برای تبادل بین ارزهای خود با دلار در نظر بگیرند. در عوض، آمریکا دلار را درازای طلا از گرو درمی‌آورد. کشورها هم یک نرخ ثابت رازمانی که ارزش ارز نسبت به دلار خیلی کم یا خیلی قوی می‌شد اعمال می‌کردند. آن‌ها می‌توانستند پول خود را بخرند یا بفروشند تا موجودی پول را کنترل کنند.
بر اساس معاهده «برتن وودز» کشورها ملزم به حفظ ارزش پول در برابر دلار با یک نسبت مشخص طلا شدند که به سیاست نرخ ارز ثابت شهرت داشت اما در سال ۱۹۷۱ با اعلام عدم تعهد ایالات‌متحده در حفظ، برابری و تعویض دلار و طلا، توسط نیکسون، کشورها و در صدر آن‌ها ژاپن سیستم نرخ ارز شناور (مبتنی بر عرضه و تقاضا در بازار) را جایگزین نمودند. مهمترین نظام ارزی، نظام ارزی ثابت و نظام ارزی شناور است، البته، نظام‌های دیگری نیز به‌مرورزمان به وجود آمده‌اند و می‌توانند استفاده شوند که بسته به شرایط و نیاز کشورها به کار گرفته می‌شوند.
نرخ ارز ثابت:
وضعیتی است که در آن نیروهای بازار کاملاً فعال هستند، اما بانک مرکزی بسته به ملاحظات و ضرورت‌های موجود، نرخ ارز معینی را به‌عنوان نرخ ارز هدف تعیین می‌کند و با مداخله در بازار و از طریق سازوکار ذخایر خود، از آن نرخ هدف حمایت می‌کند.
مثلاً اگر نرخ ارز تمایل داشته باشد که از نرخ هدف بالاتر رود بانک مرکزی باعرضه ذخایر ارزی خود به بازار از افزایش نرخ ارز جلوگیری می‌کند و همچنین اگر نرخ ارز تمایل داشته باشد از نرخ هدف کاهش یابد بانک مرکزی مذکور با خرید ارز از بازار و افزایش ذخایر خود از این کار جلوگیری می‌کند.
انتخاب نظام ارزی ثابت باعث می‌شود که مردم و بنگاه‌ها بتوانند، مادامی‌که نرخ ارز ثابت نگه‌داشته شده است بدون نگرانی در مورد نوسانات نرخ ارز برای آینده برنامه‌ریزی کنند، و این از مزایای نرخ ارز ثابت است و در این صورت در سطح خرد، ثبات وجود دارد، اما ازآنجاکه نوسانات ارز به بخش عرضه پول منتقل می‌شود، ممکن است بی‌ثباتی به بخش کلان اقتصاد منتقل شود که از معایب این نرخ بشمار می‌رود.
نرخ ارز شناور:
به ترتیباتی از بازار گفته می‌شود که در آن نرخ ارزبر اساس تعامل نیروهای عرضه و تقاضا ارز بدون مداخله مقامات پولی و به‌صورت آزاد تعیین می‌شود.
انتخاب نظام شناور باعث می‌شود نرخ ارز متغیر باشد ولی درنهایت ثبات اقتصاد کلان، به معنای ثبات در حجم پول و تثبیت نرخ تورم، در بلندمدت حاصل می‌گردد.که از مزایای آن به‌حساب می‌آید.
نرخ ارز ما:
در حال حاضر ما متأسفانه هم‌زمان نظام ارزی ثابت و شناور و ده‌ها عنوان گوناگون دیگر را در حال تجربه کردن هستیم،ارز جهانگیری،ارز سنا،ارزنیما،ارز کوچه‌های فردوسی،ارز صرافی‌های آزاد،ارز صرافی‌های دولتی، ارز کربلایی، ارز کشورهای نزدیک،ارز کشورهای دور، ارز هواپیمایی، ارز حیاتی شبکه خبر،ارز شهرستان‌های نامعلوم، ارز غذا و دارو، ارز دولت تدبیر و امید،ارزقاچاق، ارز سیف، ارزهمتی،و هزار ارز بی‌درمان دیگر در سال‌هایی که گذشت را شناخته ایم، فعلاً هم برای رسیدن به ارز ثابت ، باید شناوری ماهر باشیم و دعا کنیم که فقط غرق نشویم.
ارسال نظر